Fenyloalanina – niezbędny aminokwas, który w nadmiarze szkodzi

Fenyloalanina i jej rola w organizmie

Fenyloalanina to aminokwas powszechnie występujący w przyrodzie w organizmach roślinnych i zwierzęcych. Pozyskać można ją także syntetycznie. Jak każdy z dwudziestu podstawowych aminokwasów fenyloalanina jest niezbędna w wielu procesach życiowych organizmu. Przede wszystkim stanowi substrat do syntezy ważnych hormonów nadnerczy – adrenaliny i noradrenaliny, a także hormonów tarczycy – dijodotyrozyny, trójjodotyrozyny i tyroksyny. Ponadto wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego, reguluje nastrój oraz zapobiega stanom depresyjnym. Co więcej, fenyloalanina poprawia koncentrację i pamięć oraz reguluje poziom libido. Takie działanie zawdzięcza możliwości przekroczenia bariery krew–mózg i działaniu bezpośrednio w neuronach. Kolejną funkcją fenyloalaniny jest udział w syntezie wielu białek oraz melaniny, czyli pigmentu skóry i włosa. Aminokwas ten jest niezbędny także do łagodzenia przewlekłego bólu oraz powysiłkowego bólu mięśni.

Fenyloalanina może być także stosowana jako substancja wspomagająca odchudzanie, gdyż ogranicza apetyt. Ponadto podnosi poziom witalności, dzięki czemu zapewnia energię nawet w przypadku bardzo wymagających treningów.

Fenyloalanina – źródła w diecie

Średnie zapotrzebowanie na fenyloalaninę dla osoby dorosłej to 14 mg/ kg m. c. Taką ilość można spokojnie dostarczyć z dietą. Fenyloalanina w jedzeniu znajduje się we wszystkich bogatobiałkowych produktach takich jak mięso, nabiał i ryby. Ale nie tylko – znaleźć można ją także w warzywach i owocach oraz nasionach roślin strączkowych – soi, soczewicy czy fasoli. Co ciekawe, dużo fenyloalaniny dostarczają także produkty typu light, które cechują się obniżoną zawartością tłuszczu, ale w celu poprawy walorów smakowych słodzone są aspartamem. Ten syntetyczny słodzik zawiera fenyloalaninę oraz kwas asparaginowy.

Źródłem fenyloalaniny są ponadto białkowe odżywki dla sportowców – białko serwatkowe i inne odżywki, a także aminokwasy EAA, czyli aminokwasy egzogenne.

Fenyloalanina w sportach siłowych

Fenyloalanina to aminokwas często suplementowany przez sportowców, który stosowany może być jako jeden ze składników mieszanek aminokwasowych lub monopreparatów. Fenyloalanina może wspomagać redukcję tkanki tłuszczowej na drodze hamowania łaknienia. Dzięki temu ogranicza ilość spożywanych kalorii i przyczyna się do efektywnego odchudzania. Ponadto ten aminokwas aromatyczny wspomaga pracę układu nerwowego i warunkuje dobry nastrój oraz właściwy poziom energii. Stanowi zatem dobry środek zwiększający wydolność organizmu podczas treningu. Niebagatelna jest ponadto rola fenyloalaniny w syntezie hormonów tarczycy, które pobudzają przemianę materii oraz wpływają korzystnie na kondycję organizmu podczas treningu. Ponadto fenyloalanina wspomaga regenerację i redukuje potreningowy ból mięśni. Uzasadnione wydaje się zatem uzupełnienie podaży fenyloalaniny z diety odpowiednią suplementacją, zwłaszcza w stanach zwiększonego zapotrzebowania na białko – a takie występuje u osób regularnie trenujących siłowo.

Niedobór fenyloalaniny

W związku tym, że jedynym źródłem fenyloalaniny jest dieta i suplementacja, a nie wewnątrzustrojowa synteza, przyczyną niedoboru fenyloalaniny jest najczęściej mało urozmaicona i niskobiałkowa dieta.

Objawy niedoboru fenyloalaniny to m.in.:

– zaburzenia pamięci i koncentracji;
– niedokrwistość objawiającą się osłabieniem, mroczkami przed oczami oraz zawrotami głowy;
– spadek łaknienia;
– zły stan skóry i włosów;
– zaburzenia wzrostu u dzieci;
– depresja;
– impotencja i spadek libido;
– stały brak energii.

Nadmiar fenyloalaniny w organizmie

Przyczyną nadmiaru fenyloalaniny jest genetycznie uwarunkowana choroba – fenyloketonuria. Choroba ta powoduje zaburzenie przemian aminokwasów i nagromadzenie fenyloalaniny w organizmie. Prowadzi to do nieodwracalnych zmian w układzie nerwowym, zaburzeń rozwoju u małych dzieci, problemów ze snem, obniżonego nastroju i depresji oraz zaburzeń cyklu miesiączkowego u dziewcząt i kobiet. Z racji poważnych konsekwencji nieleczonej fenyloketonurii u każdego noworodka przeprowadzany jest test przesiewowy w kierunku tego schorzenia. Polega on na pobraniu kropli krwi z nakłucia pięty i umieszczeniu jej na bibułce, która poddawana jest badaniu w kierunku obecności fenyloalaniny.

Zdiagnozowanie fenyloketonurii wymaga przestrzegania przez chorego diety dostarczającej niewielkich ilości fenyloalaniny. Ograniczyć należy spożycie produktów bogatobiałkowych – mięsa, ryb, nabiału, strączków, a także produktów zawierających aspartam. W celu uzupełnienia podaży białka chory przyjmuje preparaty aminokwasowe pozbawione fenyloalaniny.