Niski puls – czy jest powód do niepokoju?

Czym jest tętno?

Puls (inaczej tętno) to falisty ruch naczyń tętniczych. Zależny jest od skurczów serca, ale także od elastyczności ścian tętnic. Jeżeli zachodzą w nich zmiany miażdżycowe, puls jest słabiej wyczuwalny. Dla zdrowia istotna jest oczywiście częstotliwość pulsu, czyli ilość uderzeń na minutę. Ważna jest również miarowość, czyli odstępy między uderzeniami oraz ich siła i symetria – tętno po prawej i po lewej stronie ciała powinno być tak samo wyczuwalne.

Co to znaczy „tętno w normie”?

W jakich sytuacjach tętno przyspiesza? Po wysiłku fizycznym, w chwilach stresu, strachu – to normalne. Dlatego powinniśmy kontrolować tętno w spoczynku, bo to właśnie ten pomiar jest najistotniejszy. Wraz z wiekiem tętno spada. U niemowląt puls to około 130 uderzeń na minutę, u małych dzieci 100, u młodzieży 85, około 70 u osób dorosłych i 55–60 u osób starszych. Podane wyniki są jednak uśrednione, ponieważ przykładowo dla osób dorosłych przyjmuje się bardzo szeroką normę: od 60 do prawie 100 uderzeń w spoczynku. U osoby wytrenowanej tętno spoczynkowe jest niższe i nie stanowi powodu do niepokoju.

Wpływ pulsu na funkcjonowanie organizmu

Nasz organizm wytwarza energię poprzez przemianę związków wysokoenergetycznych (ATP). Niestety, nie potrafimy magazynować energii w tej postaci, a jej niewielkie zapasy zgromadzone w komórkach wystarczają tylko na kilka sekund wysiłku. Gdzie i w jaki sposób zatem szukamy energii podczas wysiłku? Kiedy trenujemy w niskich intensywnościach tętna, mamy do czynienia z wysiłkiem tlenowym (inaczej aerobowym). Tlen jest dostarczany do komórek, a naszym paliwem stają się tłuszcze zgromadzone w komórkach. Kiedy wysiłek się zwiększa, puls przyspiesza, brakuje czasu na spalenie tłuszczy. Organizm sięga po cukry, bo z nich szybciej wytworzy ATP.

Kiedy trenujesz, twoim celem jest zwiększenie ilości włókien mięśniowych (czyli potocznie mówiąc: masa!), redukcja tkanki tłuszczowej, poprawa wytrzymałości. Dla osób wybierających sporty wytrzymałościowe, czyli np. biegaczy, kolarzy, istotne jest podnoszenie sprawności mechanizmów odpowiedzialnych za wykorzystanie energii i regenerację potreningową. Dlatego naprawdę istotne jest, jaki jest twój puls podczas treningu. Jeśli wysoki, to zasobami energetycznymi są cukry. Jeśli niższy (choć oczywiście wyższy niż spoczynkowy), korzystasz z zapasów zgromadzonych w tkance tłuszczowej.

O czym świadczy niski puls?

Jeżeli jesteś osobą młodą lub w średnim wieku, a twoje tętno spoczynkowe wynosi około 50–60 uderzeń na minutę, nie masz jeszcze powodu do niepokoju. Zwłaszcza wtedy, gdy trenujesz wytrzymałościowo. Zdarza się bowiem, że serce pracuje jeszcze wolniej i nie dzieje się nic złego, nie towarzyszą temu żadne inne objawy.

Jeżeli jednak jesteś osobą o przeciętnej aktywności fizycznej, a twoje tętno wynosi poniżej 50 uderzeń na minutę, być może to objaw bradykardii, czyli zbyt wolnego pulsu. W przypadku bradykardii transport tlenu do komórek jest często niewystarczający, co może skutkować zawrotami głowy, omdleniami, nadmiernym znużeniem, a czasem nawet utratą przytomności. Bradykardia występuje również u osób z chorobami serca, na przykład z chorobą niedokrwienną lub wadami wrodzonymi serca, o których istnieniu często dowiadujemy się dopiero w dorosłym życiu. Warto więc skontrolować, co jest przyczyną wolnego pulsu.

Jakie jeszcze mogą być przyczyny bradykardii?
– nieprawidłowe przemiany metaboliczne,
– wzmożone ciśnienie śródczaszkowe (np. świadczące o rozwijających się guzach mózgu),
– problemy z układem nerwowym.
Powodem występowania bradykardii mogą być także uboczne działania leków nasercowych lub przeciwdepresyjnych oraz hipotensyjnych, czyli obniżających wysokie ciśnienie krwi (!), a także choroby tarczycy lub wątroby.
Dobra wiadomość jest taka, że osoby, których serce fizjologicznie bije wolniej, żyją dłużej. Ryzyko zawału jest większe w przypadku zbyt szybkiego pulsu. Pamiętajmy jednak, że najbardziej niekorzystny jest skok tętna u osób, u których wcześniej tętno było niskie. Wówczas mamy sygnał, że naprawdę coś się dzieje.

Zbyt niski puls – czy są powody do niepokoju?

Koniecznie trzeba wzmóc czujność, jeśli nasze tętno do niedawna mieściło się w granicach 70–80 uderzeń na minutę (cały czas mówimy o tętnie spoczynkowym), a nagle obniżyło się do wartości 60–65 uderzeń na minutę. Jeśli obniżeniu tętna dodatkowo towarzyszy złe samopoczucie czy zawroty głowy – koniecznie sprawdźmy u internisty, co dzieje się z naszym organizmem. Zasłabnięcia, omdlenia, częste zawroty głowy – to zawsze jest sygnał, którego nie można ignorować.

A zatem puls mierzymy nie tylko w trakcie ćwiczeń. Ważną informacją jest tętno spoczynkowe. Obserwujmy je w miarę regularnie, aby móc zauważyć zachodzące zmiany.